Informacje dla świadka

POUCZENIE DLA ŚWIADKÓW W POSTĘPOWANIU CYWILNYM

Zasadą jest, że w postępowaniu cywilnym każda osoba może być świadkiem.
Wyjątek dotyczy:
  1. osób niezdolnych do spostrzegania lub komunikowania swych spostrzeżeń;
  2. wojskowych i urzędników niezwolnionych od zachowania w tajemnicy informacji niejawnych o klauzuli "zastrzeżone" lub "poufne", jeżeli ich zeznanie miałoby być połączone z jej naruszeniem;
  3. przedstawicieli ustawowych stron oraz osób, które mogą być przesłuchane w charakterze strony jako organy osoby prawnej lub innej organizacji mającej zdolność sądową;
  4. współuczestników jednolitych
  5. mediatorów co  do faktów, o których dowiedział się w związku z prowadzeniem mediacji, chyba że strony zwolnią go z obowiązku zachowania tajemnicy mediacji.
Prawo odmowy zeznań i odpowiedzi na pytania

Nikt nie ma prawa odmówić zeznań w charakterze świadka, z wyjątkiem małżonków stron, ich wstępnych, zstępnych i rodzeństwa oraz powinowatych w tej samej linii lub stopniu, jak również osób pozostających ze stronami w stosunku przysposobienia. Prawo odmowy zeznań trwa po ustaniu małżeństwa lub rozwiązaniu stosunku przysposobienia. Jednakże odmowa zeznań nie jest dopuszczalna w sprawach o prawa stanu, z wyjątkiem spraw o rozwód Ponadto świadek może odmówić odpowiedzi na zadane mu pytanie, jeżeli zeznanie mogłoby narazić jego lub jego bliskich, wymienionych wyżej na odpowiedzialność karną, hańbę lub dotkliwą i bezpośrednią szkodę majątkową albo jeżeli zeznanie miałoby być połączone z pogwałceniem istotnej tajemnicy zawodowej.
Duchowny może odmówić zeznań co do faktów powierzonych mu na spowiedzi.

Obowiązek stawiennictwa

Świadek ma obowiązek stawić się na wezwanie sądu w wyznaczonym miejscu i czasie i bez zezwolenia przewodniczącego składu orzekającego nie może oddalić się z sądu.
Świadek, który nie może stawić się na wezwanie sądu, powinien usprawiedliwić swoje niestawiennictwo. Powinno to nastąpić co do zasady w formie pisemnej, ze wskazaniem przyczyn nieobecności i w razie potrzeby z załączeniem dokumentów potwierdzających niemożność stawiennictwa na wezwanie sądu. Takie usprawiedliwienie powinno wpłynąć do sądu przed wyznaczonym terminem przesłuchania. W przypadkach nie cierpiących zwłoki świadek może zawiadomić sąd o swojej nieobecności także telefonicznie, faksem lub za pośrednictwem poczty elektronicznej.
Jeżeli niemożność stawiennictwa świadka wynika z jego stanu zdrowia, konieczne jest przedstawienie zaświadczenia potwierdzającego się niemożność stawienie się na wezwanie sądu wystawionego przez lekarza sądowego [w tym miejsce należy odesłać do listy lekarzy sądowych].
Jeżeli świadek z powodu choroby kalectwa lub choroby nie może opuszczać miejsca, w którym przebywa, możliwe jest przesłuchanie tego świadka w miejscu jego pobytu.
Możliwe jest także przesłuchanie świadka w drodze pomocy sądowej przez sąd właściwy dla jego miejsca zamieszkania, jeżeli przemawiają za tym względy celowości lub ekonomii, przy czym decyzja w tym zakresie należy do sądu. Co do zasady przeprowadzenie dowodu w drodze pomocy sądowej nie jest dopuszczalne, jeżeli pomiędzy siedzibą sądu a miejscem zamieszkania lub siedziby świadka jest mniejsza niż 50 km.

Konsekwencje niewykonywania obowiązków świadka

W przypadku nieusprawiedliwione niestawiennictwo lub opuszczenia sądu bez zezwolenia przewodniczącego sąd w pierwszej kolejności skazuje świadka na grzywnę, którą może wynieść kwotę do pięciu tysięcy złotych i która podlega ściągnięciu w drodze egzekucji sądowej na rzecz Skarbu Państwa.
W razie ponownego nieusprawiedliwionego niestawiennictwa świadka sąd skazuje go na ponowną grzywnę (w wysokości do pięciu tysięcy złotych), a ponadto może zarządzić jego przymusowe sprowadzenie przez funkcjonariuszy Policji.
Na postanowienie sądu o skazaniu świadka na grzywnę lub zarządzeniu przymusowego doprowadzenia świadkowi służy prawo wniesienia zażalenia w terminie tygodniowym od daty doręczenia mu odpisu postanowienia sądu. Niezależnie od tego świadek w ciągu tygodnia od daty doręczenia mu postanowienia skazującego go na grzywnę lub na pierwszym posiedzeniu, na które zostanie wezwany, może usprawiedliwić swe niestawiennictwo. W razie usprawiedliwienia niestawiennictwa sąd zwolni świadka od grzywny i od przymusowego sprowadzenia.
Za nieuzasadnioną odmowę zeznań lub przyrzeczenia sąd, po wysłuchaniu obecnych stron co do zasadności odmowy, skazuje świadka na grzywnę (w wysokości do pięciu tysięcy złotych). Niezależnie od powyższej grzywny sąd może nakazać aresztowanie świadka na czas nieprzekraczający tygodnia. Sąd uchyli areszt, jeżeli świadek złoży zeznanie lub przyrzeczenie albo jeżeli sprawę ukończono w instancji, w której dowód z tego świadka został dopuszczony.

Prawa świadka

Świadek, który stawił się na wezwanie sądu ma ma prawo żądać zwrotu wydatków koniecznych, związanych ze stawiennictwem do sądu, a ponadto wynagrodzenia za utratę zarobku. Obejmuje to w szczególności:
  • prawo do zwrotu kosztów podróży z miejsca zamieszkania do siedziby sądu lub innego miejsca wykonywania czynności na wezwanie sądu i z powrotem w wysokości faktycznie poniesionych i celowych kosztów podróży, przy czym górną granicę należności stanowi wysokość kosztów przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju; w przypadku podróży samochodem należy uzyskać zgodę sądu na użycie samochodu;
  • zwrot kosztów noclegu oraz utrzymania w miejscu wykonywania czynności sądowej. w wysokości faktycznie poniesionych i celowych kosztów noclegu i utrzymania, przy czym górną granicę należności stanowi wysokość kosztów przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju;
  • zwrot zarobku lub dochodu utraconego z powodu stawiennictwa na wezwanie sądu, przy czym wynagrodzenie za utracony zarobek lub dochód za każdy dzień udziału w czynnościach sądowych przyznaje się świadkowi w wysokości jego przeciętnego dziennego zarobku lub dochodu, w przypadku świadka pozostającego w stosunku pracy przeciętny dzienny utracony zarobek oblicza się według zasad obowiązujących przy ustalaniu należnego pracownikowi ekwiwalentu pieniężnego za urlop - górną granicę tych należności stanowi równowartość 4,6% kwoty bazowej dla osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe, której wysokość, ustaloną według odrębnych zasad, określa ustawa budżetowa.
Przewodniczący może przyznać świadkowi zaliczkę na koszty podróży i na utrzymanie w miejscu przesłuchania.
Prawo do żądania powyższych należności służy osobie wezwanej w charakterze świadka, jeżeli się stawiła, choćby nie została przesłuchana.
Świadkowi, który stawił się bez wezwania sądu, powyższe należności mogą zostać przyznane, jeżeli została przesłuchana przez sąd.
Powyższe należności przysługują także osobie towarzyszącej świadkowi, jeżeli świadek nie mógł stawić się na wezwanie sądu bez opieki tej osoby.
Zasad tych nie stosuje się do świadka zatrudnionego w organie władzy publicznej, jeżeli powołany został do zeznawania w związku z tym zatrudnieniem. W tym przypadku świadkowi służy prawo do należności na zasadach określonych w przepisach regulujących wysokość i warunki ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju.
 
Wydatki z tytułu podróży, noclegu, kosztów utrzymania, a także utratę zarobku lub dochodu oraz ich wysokość świadek powinien należycie wykazać, przedstawiając odpowiednie dokumenty, w szczególności bilet, fakturę lub rachunek uproszczony potwierdzający poniesienie danego wydatku, zaświadczenie o wysokości utraconego zarobku itp.
Zwrot wydatków, utraconego zarobku lub dochodu, wynagrodzenia i kosztów podróży przyznaje się na wniosek świadka złożony na piśmie lub ustnie do protokołu rozprawy. Wniosek o przyznanie należności składa się ustnie do protokołu lub na piśmie, w terminie 3 dni od dnia zakończenia czynności z udziałem osoby uprawnionej do tych należności, a w przypadku osoby, o której mowa w art. 88 - z udziałem świadka, któremu ona towarzyszyła. (wzory wniosków na końcu strony).
Należności świadków ustala postanowieniem referendarz lub sąd. Od tego postanowienia przysługuje środek zaskarżenia. Przyznaną należność należy wypłacić niezwłocznie. W wypadku niemożności niezwłocznej wypłaty należność przekazuje się przekazem pocztowym lub przelewem bankowym bez obciążania świadka, biegłego lub tłumacza opłatą pocztową lub kosztami przelewu.